Literackie kosmografie Józefa Barana

Józef Baran zasłużenie zaliczany jest do grona najwybitniejszych spośród żyjących polskich poetów. Należy do pokolenia urodzonego w pierwszych latach powojennych i od ponad półwiecza – bo wtedy zaczęły ukazywać się drukiem jego wiersze – aż do chwili obecnej zyskuje stopniowo coraz większe uznanie, zarówno w ocenach krytyki, jak i w opiniach czytelników.Generacja chłopskich synów, najczęściej jako pierwsza w swych rodach starająca się zdobyć wykształcenie, spotykała się z niezrozumieniem, a nawet oporami rodzicieli, dla których opuszczenie wsi oznaczało ni mniej, ni więcej tylko zesłanie na poniewierkę, a takiego losu chcieli swym potomkom zaoszczędzić. Tę jakże charakterystyczną sytuację ujmuje celnie Józef Baran w wierszu Drabina:a jednak musiałeśroztrzaskać tę ciasną skorupęwiejskiego widnokręgugdzie siedziałeś skulonyjak kurczę w jaju[…]i na rozstajnej drodzezwarłeś się ze swoim ojcembo widłami zagradzał ci drogę[…]musiałeś odejśćz węzełkiem podróżnymi nie było dla ciebie powrotubo drabinępo której się wspiąłeśktoś odsunąłna zawsze