Czytając gazetę niemiecką … Dziennik pisany w ukryciu w Warszawie w latach 1943–1944

Jakub Hochberg (ur. 1904), robotnik z warszawskiej Pragi, ukrywał się od maja 1943 r. u swojej ukochanej, Polki, Julii Rogozińskiej. Nie wychodził z pokoju. Spał na łóżku polowym, marzł, chorował, wyglądał przez szpary na podwórze, nudził się, czytał gazety i pisał. W jego zapiskach znajdziemy wiele interesujących refleksji, analiz stanów emocjonalnych, obserwacji ludzkich zachowań. Nie mniej ciekawe są – często przywoływane w postaci plotek – informacje o tym, co dzieje się w okupowanej Warszawie. Niezwykłość dziennika Jakuba polega także na tym, że jego autor jest osadzony w środowisku robotniczym warszawskiej Pragi. Z tej perspektywy codzienność okupacji niemieckiej wygląda inaczej niż ta, do której jesteśmy najbardziej przyzwyczajeni – konspiracji polityczno-militarnej i bohaterskiej walki z wrogiem. „Zwykli ludzie” walczą z Niemcami inaczej: szmuglują, oszukują, wyśmiewają, wykpiwają, a przede wszystkim – nie wierzą im za grosz. Wbrew oczekiwaniom, wbrew potocznym wyobrażeniom, wbrew regułom prawdopodobieństwa pisanych świadectw z czasów Zagłady ocalało dużo. Ci, którzy nadludzkim wysiłkiem podejmowali próbę pisania o katastrofie podczas trwania katastrofy, najczęściej adresowali swoje zapiski „do przyszłego czytelnika„. Chcieli, aby świat ich usłyszał. Nie możemy pozwolić, aby ich świadectwa pozostały nieme — przysypane kurzem archiwów. BIBLIOTEKA ŚWIADECTW ZAGŁADY zrodziła się z przeświadczenia, iż pomimo różnych inicjatyw edytorskich wciąż zbyt mało tekstów, w stosunku do istniejących zasobów archiwalnych, zostało opublikowanych i udostępnionych czytelnikom. Zbyt mało wobec potrzeb badawczych i czytelniczych zainteresowań, a także wobec obecnych niemal w każdym ocalałym zapisie apeli, nakładających na nas wszystkich moralną powinność lektury. BIBLIOTEKA ŚWIADECTW ZAGŁADY skupia się na prezentacji dzienników, zapisów pamiętnikarskich, relacji pozostających w kręgu form autobiograficznych i spisywanych hic et nunc, tzn. w gettach bądź w ukryciu poza murami, ale jeszcze w czasie trwania wojny i okupacji. Teksty są publikowane w ich kształcie integralnym, według jednolitych zasad edycji krytycznej. Korzystamy przede wszystkim z zasobów Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie oraz Archiwum Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie.