Zmienna natura człowieka. Wprowadzenie do psychologii historycznej

Kontrowersyjna książka holenderskiego psychiatry Jana Hendrika van den Berga (1914-2012). Autor mierzy się w niej z podstawowym założeniem dwudziestowiecznej psychiatrii: natura ludzka jest niezmienna. Pyta mianowicie: jeśli poprzednie pokolenia, żyjące w odmienny sposób, stanowili istotowo inni ludzie, jak to się działo? I w jaki sposób psychologia – która usiłuje opisać działania człowieka – zarówno odzwierciedlała, jak i wpływała na zachodzące zmiany? W książce znajdziemy rozważania nad tym jak, w ciągu ostatnich czterystu lat, zmieniła się relacja rodziców i dzieci; co te zmiany oznaczają dla edukacji, jak wpływają na wzory życia zachodniego społeczeństwa; dlaczego osiągnięcie dojrzałości jest teraz tak opóźnione i tak trudne dla naszych dzieci. Van den Berg zastanawia się nad wybranymi aspektami zmian, którym podlegają kobiety, sięgając aż do ery wiktoriańskiej. Analizuje społeczny kontekst neurotycznego niepokoju i oddalenie się współczesnego człowieka od Boga. Fragmenty książki: „Ta książka opiera się na idei, że człowiek podlega zmianom. Konsekwentnie zatem musimy zmierzyć się z historią człowieka. Podczas gdy w tradycyjnej psychologii, życie poprzednich pokoleń postrzega sią jako wariację na znany temat, założenie, że człowiek się zmienia prowadzi nas do myśli, że przeszłe pokolenia prowadziły zgoła inne życie, i że różnią się one od następnych w sposób zasadniczy. To jest właśnie twierdzenie, które określa psychologię historyczną.” „Psychologia historyczna nie jest historią psychologii.” „Psychologia historyczna porównuje przeszłość i przyszłość, stawiając sobie za cel odsłonięcie, jak człowiek współczesny różni się od człowieka z poprzednich pokoleń. Poszukuje również powodów i przyczyn tych zmian. Musi także rozważyć, dlaczego i w jaki sposób zmienia się – w toku upływającego czasu – sama psychologia. Ostatecznie psychologia historyczna musi rozpatrywać samą siebie według własnych zasad. Analizować każdą zmianę w psychologii przeszłości i wyjaśniać, dlaczego miała ona miejsce oraz – jaki rodzaj życia i myślenia tę zmianę wymusił. Psychologia historyczna ma za zadanie odnaleźć przyczyny każdej nowej zasady.”